NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA LUẬT PHÒNG, CHỐNG TÁC HẠI CỦA RƯỢU, BIA NĂM 2019

Ngày 14/6/2019, tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV đã thông qua Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia số 44/2019/QH14. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2020.

Đây là một trong những đạo luật có chứa các quy định có tác động mạnh đến đông đảo người dân; Phòng Tư pháp huyện Kim Sơn xin được giới thiệu một số nội dung cơ bản của Luật Phòng. chống tác hại của rượu, bia năm 2019, cụ thể như sau:

 1. Tên gọi của Luật

Tên gọi của Luật kết hợp giữa “phòng” và “chống” tác hại của rượu, bia, trong đó “phòng” là chính, do vậy, bên cạnh một số quy định mang tính “chống” tác hại của rượu, bia, phần lớn các quy định của Luật nghiêng về các giải pháp phòng ngừa tác hại của rượu, bia.

2.Những quy định chung (Chương I)

2.1. Phạm vi điều chỉnh (Điều 1)

Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia năm 2019 quy định các biện pháp, cách thức cụ thể để phòng ngừa, hạn chế, giảm thiểu tác hại của rượu, bia đối với sức khỏe và các hệ lụy xã hội khác trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, sử dụng rượu, bia; tập trung quy định các biện pháp giảm cầu, giảm cung, giảm tác hại của rượu, bia; chú trọng biện pháp quản lý toàn diện đối với sản xuất rượu thủ công theo hướng: Bên cạnh các quy định chung cho cả sản xuất rượu thủ công và sản xuất rượu công nghiệp, còn có thêm các quy định đặc thù cho sản xuất rượu thủ công. Ngoài ra, còn có một số quy định về khuyến mại, quảng cáo, sản xuất, mua bán rượu, bia trong Luật, có tách riêng rượu và bia để quản lý trên cơ sở nồng độ cồn trong sản phẩm.

2.2. Giải thích từ ngữ (Điều 2)

Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia năm 2019 giải thích một số từ ngữ sử dụng trong Luật như: rượu; bia; cồn thực phẩm; độ cồn; tác hại của rượu, bia; nghiện rượu, bia; sản xuất rượu thủ công; sản xuất rượu công nghiệp. Cụ thể như sau:

- Rượu là đồ uống có cồn thực phẩm, được sản xuất từ quá trình lên men từ một hoặc hỗn hợp của các loại nguyên liệu chủ yếu gồm tinh bột của ngũ cốc, dịch đường của cây, hoa, củ, quả hoặc là đồ uống được pha chế từ cồn thực phẩm.

- Bia là đồ uống có cồn thực phẩm, được sản xuất từ quá trình lên men từ hỗn hợp của các loại nguyên liệu chủ yếu gồm mạch nha (malt), đại mạch, nấm men bia, hoa bia (hoa houblon), nước.

- Cồn thực phẩm là hợp chất hữu cơ có công thức phân tử là C₂H₅OH và có tên khoa học là ethanol đã được loại bỏ tạp chất, đạt yêu cầu dùng trong thực phẩm theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, có khả năng gây nghiện và gây ngộ độc cấp tính.

- Độ cồn là số đo chỉ hàm lượng cồn thực phẩm có trong rượu, bia tính theo phần trăm thể tích. Độ cồn được tính bằng số mililít ethanol nguyên chất trong 100 ml dung dịch ở 20 °C.

- Tác hại của rượu, bia là ảnh hưởng, tác động có hại của rượu, bia đối với sức khỏe con người, gia đình, cộng đồng, an toàn giao thông, trật tự, an toàn xã hội, kinh tế và các vấn đề xã hội khác.

- Nghiện rượu, bia là tình trạng lệ thuộc vào rượu, bia với biểu hiện đặc trưng như thường xuyên thèm uống, lượng uống có thể tăng theo thời gian, không thể tự kiểm soát lượng uống hay ngừng uống.

- Sản xuất rượu thủ công là hoạt động sản xuất rượu bằng dụng cụ truyền thống, không sử dụng máy móc, thiết bị công nghiệp. 

- Sản xuất rượu công nghiệp là hoạt động sản xuất rượu bằng máy móc, thiết bị công nghiệp.

2.3. Chính sách của Nhà nước trong phòng, chống tác hại của rượu, bia (Điều 3)

Các chính sách của Nhà nước trong phòng, chống tác hại của rượu, bia gồm: (1) Thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng, chống tác hại của rượu, bia; (2) Ưu tiên hoạt động thông tin, giáo dục, truyền thông; giảm tính sẵn có, dễ tiếp cận của rượu, bia; giảm tác hại của rượu, bia; tăng cường quản lý sản xuất rượu thủ công; thực hiện các biện pháp phòng, chống tác hại của rượu, bia đối với trẻ em, học sinh, sinh viên, thanh niên, phụ nữ mang thai; (3) Bảo đảm nguồn lực cho công tác phòng, chống tác hại của rượu, bia; chú trọng các hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia của y tế cơ sở và ở cộng đồng; huy động xã hội hóa các hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia; (4) Khuyến khích nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và ứng dụng công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, công nghệ mới nhằm giảm tác hại của rượu, bia; (5) Khen thưởng tập thể, cá nhân có thành tích trong phòng, chống tác hại của rượu, bia.

2.4. Quyền và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức trong phòng, chống tác hại của rượu, bia (Điều 4)

Cá nhân, tổ chức có quyền và nghĩa vụ trong phòng, chống tác hại của rượu, bia như sau: (1) Được sống trong môi trường không chịu ảnh hưởng bởi tác hại của rượu, bia; (2) Được cung cấp thông tin phù hợp, chính xác, khách quan, khoa học, đầy đủ về rượu, bia, nguồn gốc, xuất xứ, chất lượng và tác hại của rượu, bia; (3) Phản ánh, tố cáo hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của rượu, bia; tố cáo việc cơ quan, người có thẩm quyền không xử lý hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của rượu, bia; (4) Tuân thủ quy định của pháp luật về phòng, chống tác hại của rượu, bia.

2.5. Các hành vi bị nghiêm cấm trong phòng, chống tác hại của rượu, bia (Điều 5)

Các hành vi bị nghiêm cấm trong phòng, chống tác hại của rượu, bia gồm: (1) Xúi giục, kích động, lôi kéo, ép buộc người khác uống rượu, bia; (2) Người chưa đủ 18 tuổi uống rượu, bia; (3) Bán, cung cấp, khuyến mại rượu, bia cho người chưa đủ 18 tuổi; (4) Sử dụng lao động là người chưa đủ 18 tuổi trực tiếp tham gia vào việc sản xuất, mua bán rượu, bia; (5) Cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan, tổ chức, sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, chiến sĩ, người làm việc trong lực lượng vũ trang nhân dân, học sinh, sinh viên uống rượu, bia ngay trước, trong giờ làm việc, học tập và nghỉ giữa giờ làm việc, học tập; (6) Điều khiển phương tiện giao thông mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn; (7) Quảng cáo rượu có độ cồn từ 15 độ trở lên; (8) Cung cấp thông tin không chính xác, sai sự thật về ảnh hưởng của rượu, bia đối với sức khỏe; (9) Khuyến mại trong hoạt động kinh doanh rượu, bia có độ cồn từ 15 độ trở lên; sử dụng rượu, bia có độ cồn từ 15 độ trở lên để khuyến mại dưới mọi hình thức; (10) Sử dụng nguyên liệu, phụ gia, chất hỗ trợ chế biến không được phép dùng trong thực phẩm; nguyên liệu, phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến thực phẩm không bảo đảm chất lượng và không rõ nguồn gốc, xuất xứ để sản xuất, pha chế rượu, bia; (11) Kinh doanh rượu không có giấy phép hoặc không đăng ký; bán rượu, bia bằng máy bán hàng tự động; (12) Kinh doanh, tàng trữ, vận chuyển rượu, bia giả, nhập lậu, không bảo đảm chất lượng, không rõ nguồn gốc, xuất xứ, nhập lậu rượu, bia; (13) Các hành vi bị nghiêm cấm khác liên quan đến rượu, bia do luật định.

3. Biện pháp giảm mức tiêu thụ rượu, bia (Chương II)

Các biện pháp giảm mức tiêu thụ rượu, bia được quy định trong Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia năm 2019 gồm: (1) Thông tin, giáo dục, truyền thông về phòng, chống tác hại của rượu, bia; (2) Địa điểm không được uống rượu, bia; (3) Quản lý việc khuyến mại rượu, bia; (4) Quản lý việc quảng cáo rượu, bia; (4) Quản lý việc tài trợ kinh doanh rượu, bia. Trong đó, Luật quy định về quản lý việc khuyến mại, quảng cáo rượu, bia theo hướng đối với rượu, bia có độ cồn càng cao thì quản lý việc khuyến mại càng chặt vì rượu, bia chứa cồn là chất gây nghiện, có ảnh hưởng đến sức khỏe con người ở các mức độ khác nhau tuỳ theo độ cồn được đưa vào cơ thể. 

 4.Biện pháp quản lý việc cung cấp rượu, bia (Chương III)

Các biện pháp quản lý việc cung cấp rượu, bia được quy định trong Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia năm 2019 gồm: (1) Quản lý kinh doanh rượu; (2) Điều kiện bán rượu, bia theo hình thức thương mại điện tử; (3) Biện pháp quản lý đối với sản xuất rượu thủ công không nhằm mục đích kinh doanh; (4) Bảo đảm chất lượng, an toàn thực phẩm đối với rượu, bia; (5) Địa điểm không được bán rượu, bia; (6) Phòng ngừa và xử lý rượu, bia giả, không bảo đảm chất lượng, an toàn thực phẩm; rượu, bia nhập lậu, không rõ nguồn gốc, xuất xứ 

5.Biện pháp giảm tác hại của rượu, bia 

5.1. Phòng ngừa tai nạn giao thông liên quan đến sử dụng rượu, bia (Điều 21)

Nhằm giảm tỷ lệ tai nạn giao thông liên quan đến rượu, bia, Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia năm 2019 quy định hành vi "Điều khiển phương tiện giao thông mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn" là bị nghiêm cấm (khoản 6 Điều 5); đồng thời, quy định các biện pháp phòng ngừa tai nạn giao thông liên quan đến sử dụng rượu, bia như sau: (1) Người điều khiển phương tiện giao thông không uống rượu, bia trước và trong khi tham gia giao thông; (2) Người đứng đầu cơ sở kinh doanh vận tải, chủ phương tiện giao thông vận tải có trách nhiệm chủ động thực hiện biện pháp phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn người điều khiển phương tiện vận tải uống rượu, bia ngay trước và trong khi tham gia giao thông; (3) Cơ quan, người có thẩm quyền có trách nhiệm kiểm toa nồng độ cồn trong máu, hơi thở của người điều khiển phương tiện giao thông đang tham gia giao thông hoặc gây ra tai nạn giao thông; (4) Bộ Giao thông vận tải có trách nhiệm xây dựng nội dung và tổ chức việc đào tạo về phòng, chống tác hại của rượu, bia trong chương trình đào tạo cấp bằng, chứng chỉ, giấy phép điều khiển phương tiện giao thông thuộc phạm vi quản lý. 

5.2. Phòng ngừa, can thiệp và giảm tác hại của việc uống rượu, bia đối với sức khỏe (Điều 22)

Các biện pháp phòng ngừa, can thiệp và giảm tác hại của việc uống rượu, bia đối với sức khỏe gồm: (1) Tư vấn về phòng, chống tác hại của rượu, bia cho người đến khám bệnh, chữa bệnh tại cơ sở y tế; (2) Sàng lọc, phát hiện sớm yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe của người uống rượu, bia; người mắc bệnh, rối loạn chức năng do uống rượu, bia; người nghiện rượu, bia; (3) Can thiệp giảm tác hại cho người có yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe, phụ nữ mang thai có hội chứng hoặc nguy cơ ngộ độc rượu ở thai nhi; phòng, chống nghiện và tái nghiện rượu, bia; (4) Chẩn đoán, điều trị, phục hồi chức năng cho người mắc bệnh, rối loạn chức năng có liên quan đến uống rượu, bia. 

Cơ sở y tế thực hiện các biện pháp nêu trên theo hướng dẫn chuyên môn, kỹ thuật của Bộ Y tế 

5.3. Tư vấn về phòng, chống tác hại của rượu, bia (Điều 23)

Tư vấn về phòng, chống tác hại của rượu, bia gồm các nội dung sau đây: (1) Thông tin, kiến thức, pháp luật về phòng, chống tác hại của rượu, bia; (2) Biện pháp giảm tác hại của rượu, bia; kỹ năng từ chối uống rượu, bia; kỹ năng nhận biết và ứng xử, xử trí khi gặp người say rượu, bia, người nghiện rượu, bia. 

Việc tư vấn về phòng, chống tác hại của rượu, bia tập trung vào các đối tượng sau đây: (1) Người thường xuyên uống rượu, bia; (2) Người nghiện rượu, bia; (3) Thành viên gia đình có người thường xuyên uống rượu, bia, người nghiện rượu, bia; (4) Trẻ em, học sinh, sinh viên, thanh niên, phụ nữ mang thai; (5) Người bị ảnh hưởng bởi tác hại của rượu, bia. 

Ủy ban nhân dân cấp xã chủ trì phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp và các tổ chức thành viên của Mặt trận hướng dẫn, tạo điều kiện cho hoạt động tư vấn về phòng, chống tác hại của rượu, bia trên địa bàn. Nhà nước tạo điều kiện và khuyến khích tổ chức, cá nhân thực hiện tư vấn về phòng, chống tác hại của rượu, bia cho thành viên trong cộng đồng. Cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động tư vấn quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 23 Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia năm 2019 phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao. 

5.4. Biện pháp phòng ngừa tác hại của rượu, bia tại cộng đồng (Điều 24)

Các biện pháp phòng ngừa tác hại của rượu, bia tại cộng đồng gồm: (1) Tuyên truyền, vận động các gia đình, thành viên thuộc tổ chức, cộng đồng tham gia tuyên truyền và thực hiện quy định của pháp luật về phòng, chống tác hại của rượu, bia; (2) Lồng ghép hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia vào các phong trào, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, xây dựng đời sống văn hóa và hoạt động khác tại cộng đồng; (3) Vận động, khuyến khích quy định trong hương ước, quy ước việc hạn chế hoặc không uống rượu, bia tại đám cưới, đám tang, lễ hội trên địa bàn dân cư; (4) Vận động cá nhân, tổ chức không sử dụng sản phẩm rượu, bia không rõ nguồn gốc, xuất xứ, chưa được kiểm nghiệm an toàn thực phẩm; (5) Phát hiện, phản ánh người say rượu, bia, người nghiện rượu, bia để cảnh báo, phòng ngừa, xử lý hành vi gây ảnh hưởng đến trật tự, an toàn xã hội.

5.5. Chăm sóc, hỗ trợ, bảo vệ trẻ em, phụ nữ và các đối tượng yếu thế khác để phòng ngừa, giảm tác hại của rượu, bia (Điều 25)

Các biện pháp chăm sóc, hỗ trợ, bảo vệ trẻ em, phụ nữ và các đối tượng yếu thế khác để phòng ngừa, giảm tác hại của rượu, bia gồm: (1) Tư vấn cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, phụ nữ mang thai, phụ nữ đang cho con bú về tác hại của rượu, bia đối với thai nhi, trẻ em; cho người bị ảnh hưởng bởi tác hại của rượu, bia khi sử dụng dịch vụ tại cơ sở y tế, cơ sở trợ giúp xã hội, cơ sở hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực gia đình; (2) Can thiệp, hỗ trợ, áp dụng biện pháp cấm tiếp xúc, bảo đảm an toàn theo quy định của pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình đối với trẻ em, phụ nữ và các đối tượng yếu thế khác để không bị ảnh hưởng bởi tác hại của rượu, bia; (3) Các biện pháp ngăn chặn theo quy định của pháp luật.

Các biện pháp nêu trên phải được lồng ghép trong chương trình, kế hoạch, hoạt động có liên quan đến trẻ em, phụ nữ và các đối tượng yếu thế khác. Cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân thực hiện quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 25 Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia năm 2019 phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao. 

6.Điều kiện bảo đảm cho hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia (Chương V)

Gồm 03 điều (từ Điều 26 đến Điều 28), quy đinh: (1) Kinh phí cho hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia; (2) Đào tạo, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ cho người làm công tác phòng, chống tác hại của rượu, bia; (3) Xử lý vi phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của rượu, bia. 

7.Quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng, chống tác hại của rượu, bia (Chương VI)

Gồm 06 điều (từ Điều 29 đến Điều 34), quy định về nội dung quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của rượu, bia; trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của rượu, bia; trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội; trách nhiệm của cơ sở kinh doanh rượu, bia; trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức trong phòng, chống tác hại của rượu, bia; trách nhiệm của gia đình trong phòng, chống tác hại của rượu, bia.

8. Điều khoản thi hành (Chương VII)

Gồm 02 điều (Điều 35 và Điều 36), quy định về sửa đổi, bổ sung quy định của một số luật khác; hiệu lực thi hành.